Your Physio Network – Γράφει ο Ξενοφών Κωνσταντάκης OMT-MSc, MMACP, MCSP, MAACP
Όλοι μας έχουμε υποφέρει από πονοκεφάλους, ημικρανίες κάποια στιγμή στη ζωή μαςόπου σε ορισμένες των περιπτώσεων τείνουν να επιμένουν σε βάθος χρόνου. Σκοπός του παρακάτω άρθρου είναι να παρουσιάσει πληροφορίες για τις κεφαλαλγίες και το πώς η μυοσκελετική φυσικοθεραπεία βάσει διαθέσιμων ερευνητικών δεδομένων μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση αυτών.
Ο πονοκέφαλος ή κεφαλαλγία είναι μια συχνή διαταραχή η οποία παρουσιάζεται στο 66% του γενικού πληθυσμού επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν. Λόγω κεφαλαγίας, σημαντική είναι ανά τον κόσμο η ατομική και η κοινωνικο-οικονομική επιβάρυνση η οποία συνίσταται σε άμεσες δαπάνες (στην υγειονομική περίθαλψη) και σε έμμεσες δαπάνες (άδεια ασθενείας και μειωμένη παραγωγικότητα). Ο “Παγκόσμιoς Οργανισμός Υγείας”, κατατάσσει τους πονοκεφάλους στις 10 πιο δυσχερείς διαταραχές για τα δύο φύλα και στις 5 πιο δυσχερείς για το θηλυκό φύλο.
Κατηγορίες πονοκεφάλων
Η “Διεθνής Κοινότητα Κεφαλαλγίας” (International Headache Society) κατηγοριοποιεί τους πονοκεφάλους σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρωτογενείς είναι οι πιο συχνοί και συνήθως ορίζονται ως ιδιοπαθείς, γεγονός που υποδηλώνει ότι συχνά εμφανίζονται χωρίς υποκείμενη νόσο ή διαδικασία, χωρίς δηλαδή να γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η “ημικρανία” και ο λεγόμενος “πονοκέφαλος τύπου-τάσεως” (Tension type Headache).
Στην κατηγορία των δευτερογενών πονοκεφάλων ανήκει ο “πονοκέφαλος προερχόμενος από την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης” (Cervicogenic Headache) που θα αναλυθεί στη συνέχεια.
Ημικρανία
Η ημικρανία αποτελεί μία πολύ συχνή διαταραχή, συναντάται συχνότερα στο θηλυκό φύλο (43%) σε σχέση με το αντρικό (18%) και εμφανίζεται κυρίως σε εργαζόμενα άτομα. Μετά την οσφυαλγία, η ημικρανία αποτελεί τον δεύτερο παράγοντα που οδηγεί σε χρόνιες καθημερινές δυσλειτουργίες των ατόμων που πάσχουν. Χαρακτηριστικά, ένας στους δύο πάσχοντες θα αναπτύξει επίμονα (χρόνια) συμπτώματα. Από τα κύρια συμπτώματα είναι ο μέτριος έως και έντονος πόνος (πονοκέφαλος) ο οποίος εμφανίζεται στη μία πλευρά της κεφαλής, διάρκειας μερικών ωρών που ενδεχομένως να αγγίξει και τις 72 ώρες σε ένα μόνο επεισόδιο, η ναυτία, η “φωτοφοβία” ακόμα και οι εμετοί. Φαίνεται πως ο τρόπος ζωής, η έντονη σωματική κόπωση, οι διαταραχές ύπνου, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, αποτελούν μηχανισμούς πυροδότησης κρίσεων.
Πονοκέφαλος τύπου-τάσεως
Αυτός ο τύπος πονοκεφάλου θεωρείται μια πιο μέτριας έντασης διαταραχή χωρίς απαραίτητα να εμφανίζει πάντα συμπτώματα ημικρανίας. Εμφανίζεται με επεισόδια σχετικά χαμηλής συχνότητας και κυρίως μικρής διάρκειας, συνήθως όχι περισσότερο από αρκετές ώρες. Μπορεί να εμφανίζεται μονόπλευρα στην κεφαλή, αλλά πολύ συχνά γενικεύεται και στις δύο πλευρές αυτής. Χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους πάσχοντες ως πίεση ή σφίξιμο, όπως μια βέργα ή μια σφιχτή ζώνη γύρω από το κεφάλι, δίπλα ή πάνω από τα μάτια, στους κροτάφους και συνήθως εξαπλώνεται στον αυχένα (εικόνα 1).
Εικόνα 1
Αν και δεν έχουν εξακριβωθεί πλήρως, πιθανές πηγές πόνου αποτελούν οι σφιχτοί μύες του αυχένα ή/και της γνάθου οι οποίοι βρίσκονται σε τάση. Επιστημονικά αποδεδειγμένοι παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση μυϊκών σπασμών είναι το άγχος (ή στρες) το οποίο “σωματοποιείται” και εκδηλώνεται διαμέσου της έντονης σύσπασης των προαναφερθέντων μυών. Επίσης, πολλαπλοί αρνητικοί ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (ή εμπειρίες) της καθημερινότητας ή διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με την εμφάνιση πονοκεφάλων. Επιπροσθέτως, αναφέρεται ότι η αλλαγή στη συγκέντρωση στο αίμα, ουσιών που σχετίζονται με την λειτουργία των νευρικών κυττάρων όπως η σεροτονίνη και οι ενδορφίνες ενδεχομένως να αποτελούν πιθανές αιτίες.
Δευτερογενείς πονοκέφαλοι
Οι δευτερογενείς πονοκέφαλοι μπορεί να είναι απόρροια σοβαρής υποκείμενης νόσου, όπως μία λοίμωξη, μία φλεγμονώδης νόσος, ένας όγκος στον εγκέφαλο, ένα ανεύρυσμα ή κατάχρηση ουσιών. Επίσης ενδέχεται να παρουσιαστεί ως “αναφερόμενος πόνος” δηλαδή πόνος προερχόμενος από άλλες περιφερειακές δομές όπως τα δόντια, τη μύτη, τα αυτιά, το λαιμό ή τον αυχένα. Στην κατηγορία αυτήανήκει και ο “πονοκέφαλος προερχόμενος από την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης” (Cervicogenic Headache) και κυρίως της ανώτερης αυχενικής λόγω δυσλειτουργίας αυτής.
Η συγκεκριμένη μορφή αποτελεί περίπου το 15-20% όλων των χρόνιων και επαναλαμβανόμενων πονοκεφάλων και στην πλειονότητα των περιπτώσεων παραπέμπονται για φυσικοθεραπεία καθώς παρουσιάζουν συμπτώματα αυχεναλγίας συνάμα (δυσκαμψία ή/και πόνο). Και αντιστρόφως, σε ασθενείς με αυχεναλγία ή κροταφογναθικές διαταραχές ο πονοκέφαλος και οι ημικρανίες αποτελούν συνήθη συμπτώματα.
O ρόλος της φυσικοθεραπείας
Αρκετοί αναρωτιούνται ή δυστυχώς δεν γνωρίζουν την σημαντική συμβολή της μυοσκελετικής φυσικοθεραπείας στην αντιμετώπιση των προαναφερθέντων τύπων πονοκεφάλου. Μεγάλος αριθμός ερευνών υποστηρίζει την αποτελεσματικότητά της για τη μείωση των συμπτωμάτων συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών.
Αξιολόγηση
Η αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων των δύο αυτών μορφών πονοκεφάλου περιπλέκει σε μεγάλο βαθμό την κατάλληλη διάγνωση, οδηγώντας σε λανθασμένες διαγνώσεις σε περίπου 50% των περιπτώσεων. Για το λόγο αυτό, μείζωνος σημασίας για τη θεραπεία αποτελεί το κομμάτι της αξιολόγησης. Προτού καθοριστεί η κατάλληλη και εξατομικευμένη θεραπεία, προηγείται η λήψη ενός αναλυτικού ιστορικού του ασθενή που ακολουθείται από την κλινική/φυσική εξέταση που θα μας οδηγήσει στη κλινική εκτίμηση/διάγνωση. Υπάρχουν επαρκή ερευνητικά δεδομένα με υψηλά επίπεδα αξιοπιστίας και ακρίβειας για τις μεθόδους-τεστ που επιστρατεύουμε για τη διάγνωση των πονοκεφάλων.
Σε περίπτωση εμφάνισης νευρολογικών συμπτωμάτων (πχ μούδιασμα) στο κεφάλι οι ασθενείς θα πρέπει να παραπέμπονται άμεσα στον ιατρό. Αν υπάρχει αμφιβολία σχετικά με τη “φύση” του πονοκεφάλου, ο πάσχον οδηγείται για αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.
Θεραπεία
Πέρα από μια φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να φανεί χρήσιμη, πληθώρα ερευνητικών δεδομένων υποστηρίζει τη φυσικοθεραπεία σαν μία αξιόπιστη και αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδο. Έχει φανεί από μεγάλο αριθμό ερευνών ότι:
-
οι ειδικές τεχνικές κινητοποίησης (manual therapy) των ιστών και των αρθρώσεων του αυχένα
-
oι θεραπευτικές ασκήσεις ενδυνάμωσης
-
οι διατάσεις
-
ποικίλες τεχνικές χαλάρωσης
-
η συμβουλευτική
μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης αλλά και της έντασης των συμπτωμάτων. Επίσης, ερευνητικές μελέτες χαρακτηρίζουν ιδιαιτέρως σημαντική την επίδραση του βελονισμού σε ασθενείς με κεφαλαλγίες, αναδεικνύοντας τα οφέλη του ως προς τη μείωση του πόνου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών. Επιλέγονται λοιπόν οι κατάλληλες για τον κάθε ασθενή θεραπευτικές μεθόδοι, οι οποίες φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές όταν εφαρμόζονται σε συνδυασμό μεταξύ τους.
Συμπερασματικά
Οι πονοκέφαλοι μπορεί να είναι και βασανιστικοί κάποιες φορές επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διεθνής έρευνα υποστηρίζει τη μυοσκελετική φυσικοθεραπεία σαν μία θεραπευτική παρέμβαση η οποία μπορεί να εγγυηθεί μακροπρόθεσμα θεραπευτικά αποτελέσματα για τους παραπάνω τύπους πονοκεφάλου. Η αξιολόγηση των ασθενών είναι “το ήμισυ του παντός” για τη σωστή διάγνωση που θα μας οδηγήσει στην ορθή αντιμετώπισή τους.
Αναφορές:
1.Rubio-Ochoa, J., Benítez-Martínez, J., Lluch, E., Santacruz-Zaragozá, S., Gómez-Contreras, P., & Cook, C. E. (2016). Physical examination tests for screening and diagnosis of cervicogenic headache: A systematic review. Manual therapy, 21, 35-40.
2.Stovner L, Hagen K, Jensen R, et al. (2007) The global burden of headache: a documentation of headache prevalence and disability worldwide. Cephalalgia. 27(3):193–210
3.Jull, G., Trott, P., Potter, H., Zito, G., Niere, K., Shirley, D.& Richardson, C. (2002). A randomized controlled trial of exercise and manipulative therapy for cervicogenic headache. Spine, 27(17), 1835-1843.
4.Melchart, D., Streng, A., Hoppe, A., Brinkhaus, B., Witt, C., Wagenpfeil, S., & Weidenhammer, W. (2005). Acupuncture in patients with tension-type headache: randomisedcontrolled trial. Bmj, 331(7513), 376-382.
5.Espí-López, G. V., Arnal-Gómez, A., Arbós-Berenguer, T., González, Á. A. L., & Vicente-Herrero, T. (2014). Effectiveness of physical therapy in patients with tension-type headache: literature review. Journal of the Japanese Physical Therapy Association, Vol17_005.
6.Holroyd, K. A., O’Donnell, F. J., Stensland, M., Lipchik, G. L., Cordingley, G. E., & Carlson, B. W. (2001). Management of chronic tension-type headache with tricyclic antidepressant medication, stress management therapy, and their combination: a randomized controlled trial. Jama, 285(17), 2208-2215.
7. Olesen, J., Bes, A., Kunkel, R., Lance, J. W., Nappi, G., Pfaffenrath, V., … & Welch, K. M. A. (2013). The international classification of headache disorders, (beta version). Cephalalgia, 33(9), 629-808.
8. Georgoudis, G., Felah, B., Nikolaidis, P., & Damigos, D. (2018). The effect of myofascial release and microwave diathermy combined with acupuncture versus acupuncture therapy intension‐type headache patients: A pragmatic randomized controlled trial. Physiotherapy Research International, 23(2), e1700.
